LOGOS; SöZ , DÜŞÜNCE VE EVRENSEL YASA 

Logos, etimolojik olarak Yunanca “legein”; söylemek, konuşmak fiilinden türemiş, ilk olarak söz, ardından düşünce, us, anlam, evren yasaları anlamlarını almış bir kelimedir. Platon ve Aristoteles’ten beri deyiş, kavram ve Herakleitos ve Stoa’dan Evren usu, Evren yasası anlamında da kullanılmaktadır. Yunan Felsefesinde Ruhbilimsel olarak insan ruhunun usla ilgili bölümü ve Yeni insanbilimde Yaşamın bilinçsiz güçlerinin karşısında etkin bilinç ilkesi anlamına da gelmektedir. (1) 

Kavram, felsefi bir çerçevede, bir deyim olarak ilk kez, Antik Yunan çağının en seçkin filozoflarından Herakleitos tarafından kullanılmıştır. Ünlü düşünüre göre gerçeklik, dünyanın, bütün bir yaşamı sonsuz bir doğum ve ölüm, oluş ve yenilenme döngüsünde kendini ifade eden “tanrısal ruh” yani “logos”tur. Bu ruha aynı zamanda Doğa adını veren ve onu kozmik bir süreç olarak nitelendiren Herakleitos’a göre logos, yıldızları yörüngede tutan güç, varlıktaki çatışma, uyumsuzluk ve savaşın gerisindeki uyum ilkesi, tanrısal irade, herşeyin kendisine uyduğu yasadır.(2) 

Logos, benzer anlam taşıyan, ilk kez Anaksagoras tarafından kullanılan, Latincede 'intelectus' olarak geçen ‘nous’ kavramından nüans olarak farklıdır. Bu kavram, maddi olmayan evreni düzenleyen ilke ve us olarak tanımlanmıştır. Platon idealara yönelmiş düşünme girişimlerini, Aristoteles , hem soyut hem somut düşünme becerisini ve Platoncu Plotinus akıl ile kavranan gerçekliğin yani idealar dünyasının ilkesi olarak Nousu nitelendirir. (3) Düzenleyici, yönetici olan, varlık türlerinin oluşunu sağlayan eylemin başlangıç ilkesi olan nous, bir anlamda logosa öncüllük etmiştir. Aralarındaki nüans farkı sudur ; Nous’un düzenleyici olarak evrenden önce de vardır ve evrene dışarıdan gelir .Logos ise evrenle birliktedir ve evrensel oluşun içindedir.(4) 

Logos’un söz anlamına vurguyu ise Sofist Georgias yapmıştır. Ona göre Logos, karşı konulmaz bir gücü olan söz ve güzel konuşma anlamına gelir. Georgias, logosun aklı değil duygu ve tutkuları tetiklediğini, insanı aydınlatmak ve eğitmek yerine, insana haz verip onu hoşnut eden, ruhunun sıkıntılarını hafifleten yönünü vurgulamıştır. Burada, sözün, korkuyu ve üzüntüyü sonlandırabilen, merhameti, sevgiyi ve keyifi arttıran gücünün önemi karşımıza çıkar.(5) 

Günümüzde hala Marcus Aurelius, Epiktetos gibi düşünürlerin önünü çektiği bir ekol olarak etkisini sürdüren Stoacılık felsefesine göre Doğadaki her bir şey gibi Evrenin de bir bütün olarak tek bir sözden (tohum halindeki ilkeden) oluşmuştur , doğadaki her bir şeyde ve her bir şeyin oluşturduğu bütünde değişmez bir ölçü ve düzen vardır. (6) 

Aristoteles’e göre akıl, iletişim ve eylemin toplamı olan logos ile aklın açığa çıkarılması mümkün olur. Aklımızı logos sayesinde çağırırız. (7) göre bilgi, logosta temellenir. Platon ise, logosu , bilginin ve hem düşünceler hem de bu düşünceleri ilksiz ve sonsuz nesnelerin üzerinde temellendiği İdea’ların üzerinde kurulu ‘mantıksal temel’ olarak tanımlamıştır. 

Son olarak, dünyada var olmasından bu yana anlam arayışını sürdüren insan, çeşitli düşünür ve ekollerle insan usu ve hem de insanın ruhu, ölümsüz tarafı anlamında, akıl, anlam, açıklama, söz, konuşma, düşünce, belli bir disiplinde o disipline ait fenomenleri açıklamak için kullanılan ilkeleri ve yöntemleri, kozmik akıl ilkesi olarak tanımlayarak, insanın insan(fani) ve ölümsüz yanını tek bir kavramda birleştirmiştir. İnsanın bu Evrensel ilkeleri, ruhu ve usu anlama çabası, öyle görünüyor ki insan cinsi varoldukça sürecektir.

Yazar: Tuba KIZILKAN 

Yararlanılan Kaynaklar: 

1) Kelimeler.gen.tr logos nedir? TDK sözlük anlamı

2) Felsefiyat.com logos nedir

3) tr.wikipedia.org nous

4) halkalıfil.com logos

5) düşünüyorumdergisi.com logos

6) Dr. C. Cengiz Çevik(Klasik Filolog) blog Stoa Felsefesinde Logos https://jimithekewl.com/2011/03/07/stoiklogos/

7) wikipedia.tr logos